|
Slot Well, gezien vanuit het
oosten. |
Slot Well is een in aanleg middeleeuws kasteel dat later verbouwd is tot een buitenplaats. Dit kasteel staat in het dorp Well (Gelderland), vlakbij de Maas.
Waarschijnlijk stond in de 11de eeuw op de plek van het kasteel eerst een omsloten hof. Deze was het bezit van afstammelingen van de heren van Heusden: Ibbo, Brio en Winger Spieringh (vermeld tussen 1050 en 1073). Het hof bestond waarschijnlijk uit een houten complex, omgeven door een palissade.
De bouw van de huidige stenen donjon begon pas aan het begin van de 14de eeuw. In 1326 kreeg ridder Nicolaas van Malsen het goed Well in leen van de graaf van Gelre. Onmiddellijk na zijn belening begon Nicolaas de donjon op te trekken. Bovenop de donjon liep toen nog een weergang beschermd door kantelen.
Plattegrond van het huidige kasteel (het noorden is
boven). |
Eind 15de eeuw braken de Gelderse oorlogen uit. Tijdens deze oorlogen brachten de Bourgondische troepen veel verwoestingen in de regio. Ook is bekend dat het naburige kasteel Ammersoyen in 1513 bestormd werd door Habsburgse troepen. Aangezien Well sinds 1425 een leen was van Ammersoyen, zal het Slot toen ongetwijfeld ook zijn aangevallen. Vermoedelijk werden de woonvleugel en de hoektoren van Slot Well in die periode al zwaar beschadigd.
De volgende verwoesting liet niet lang op zich wachten. In 1568 brak de tachtigjarige oorlog uit en het kasteel werd tijdens de Spaanse invallen in 1589 ongetwijfeld weer beschadigd. Rond het einde van de oorlog, in 1640, werd het kasteel weer hersteld...
Het kasteel in 1910, vanuit het
noordwesten. |
Ondertussen hield het geslacht Van Malsen het kasteel waarschijnlijk onafgebroken in bezit tot het begin van de 17de eeuw. In 1611 vermelden de oude geschriften uiteindelijk een nieuwe eigenaar: jonkheer Joost van Vladeracken, die het kasteel geërfd had van zijn moeder Johanna van Malsen. Daarna kwam het kasteel in handen van verschillende geslachten.
In 1884 werd het kasteel geveild en het kwam in bezit van baron L.J.D. van Slingelandt. Slot Well was toen erg vervallen. Baron van Slingelandt liet het kasteel herstellen en ook flink verbouwen. Tegen de westzijde van de donjon werd een nieuwe vleugel opgetrokken, en op de plek waar de 15de-eeuwse hoektoren had gestaan verrees een nieuwe (veel slankere) ronde hoektoren.
Slot Well, vanuit het oosten. |
Tijdens de tweede wereldoorlog werd Slot Well het hoofdkwartier van de Duitsers in de Bommelerwaard. In 1944 was het zuidelijke gedeelte van Nederland beneden de Maas al bevrijd en nu werd het kasteel vanuit de overzijde van de Maas beschoten door de geallieerden. Het kasteel werd getroffen door niet minder dan 25 pantsergranaten, zodat het weer flink werd beschadigd. Gelukkig kon dhr. J.A. Boland de schade na de bevrijding laten herstellen.
Het kasteel wordt bewoond en is dus niet te bezichtigen. De oorspronkelijke donjon is wel heel goed te zien vanaf de weg (vanuit het oosten).
Slot Well Dreef 5 Well
|
Tekst: Mathieu Fannee
Met grote dank aan dhr. Leo Weyman (Historische Kring Bommelerwaard), die mij zeer veel documentatie toestuurde over het kasteel!
Geraadpleegde literatuur:
Bruyn, W.A. de, H. de Koning (1994). Alles wel in Well. Stichting 1000 jaar Well, p.239-279;
Eliëns, F.M., Harenberg, J. (1984). Middeleeuwse kastelen van Gelderland. Uitgeverij Elmar b.v., Rijswijk, p.208-211;
Kransberg, D. & H. Mils (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.62-63;
Oerlemans, J.J.M. (?). Slot Well, ook genoemd Huis van Malsen; Well Gemeente Ammerzoden;
(auteur onbekend) Historische ontwikkeling Slot Well te Well bij Ammerzoden;
http://www.benvanrijswijk.com/genealogie/malsen2.htm;
Illustraties:
(plattegrond)
Well
hoofdverdieping. Tekening Architectenbueau Heineman, Vos en
Broeke BV., bewerkt door Mathieu Fannee om de oude toren aan te
geven; origineel gevonden op
http://www.kasteleninnederland.nl/foto543.php;
(zwart-wit
foto)
Nederlandse Kastelenstichting/auteur onbekend,
gevonden op
http://www.kastelenbeeldbank.nl/Gelderland/Well-Well/index.htm;
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;