De fundamenten van de noordoostelijke geschuttoren, met daarachter de gerestaureerde weermuur. .

Het kasteel van Wageningen

Het kasteel van Wageningen is een verdwenen rechthoekige waterburcht. Hiervan zijn de noordelijke weermuur en de fundamenten van twee torens nog zichtbaar.

De resten van het kasteel liggen aan de zuidkant van Wageningen (Gelderland). Ooit maakte het kasteel deel uit van de verdedigingswerken van de stad.

De stichting van het kasteel

Het kasteel van Wageningen werd gebouwd tussen 1500 en 1528 [meer weten]. Het werd gesticht door hertog Karel van Gelre. Het kasteel was bedoeld om Gelre te verdedigen tegen Utrecht.

Hoewel hertog Karel van Gelre graag op het kasteel vertoefde, woonde hij er niet permanent. Het kasteel werd toevertrouwd aan een drost, die het voor de hertog moest beheren.

Conflict met de bevolking

Maquette van het kasteel vóór zijn verwoesting, vanuit het noordwesten. Links staat de noordoostelijke geschuttoren. Rechts daarvan staat de noordelijke weermuur, waarvan een deel nu gerestaureerd is. In het midden van de foto staan de twee poorttorens. (tentoonstelling Museum De Casteelse Poort) .

In 1538 overleed Karel van Gelre en meteen wilde men het kasteel slopen! De bevolking van Wageningen voelde zich onderdrukt door de kasteelheer en zijn soldaten. De Wageningers eisten dan ook dat de burcht werd afgebroken.
Maar in die tijd werd gevreesd voor een aanval van Utrecht, zodat de Gelderse Staten verboden om het kasteel te slopen. Ook kreeg de kasteelheer toestemming om de burcht verder uit te bouwen. Het kasteel van Wageningen werd een zeer sterke burcht met zware geschuttorens (zie hiernaast: de foto van de maquette).

Ondertussen bleef de bevolking van Wageningen zich verzetten tegen het kasteel. Tegen het einde van de 16de eeuw probeerden de Wageningers opnieuw het kasteel te laten afbreken. Maar weer lukte het niet. De tachtigjarige oorlog was uitgebroken en het kasteel was als versterking te belangrijk om gesloopt te kunnen worden!

Verwoesting

In 1614 werd de nieuwe drost van Wageningen ene Lubbert Torck. Hij en zijn nakomelingen zouden meer dan twee eeuwen het kasteel in hun bezit houden. Onder dit geslacht brak er voor het kasteel aanvankelijk een periode van rust aan. Maar al in 1672 kwam daar een einde aan. In dat jaar viel het leger van Lodewijk XIV de Republiek der Verenigde Nederlanden aan. Een jaar later namen Franse troepen op de terugtocht Wageningen in en bliezen het kasteel op.

De zwaar gerestaureerde noordelijke weermuur. Oorspronkelijk was de muur één meter hoger en voorzien van kantelen. .

Nieuwbouw op het kasteelterrein

Nu het kasteel verwoest was, liet de toenmalige kasteelheer Assueer Torck het ingrijpend verbouwen. De burcht veranderde in een luxueus hof. Ongeveer op de plek waar de kasteelpoort had gestaan werd een herenhuis opgetrokken, en ook kwamen er stallen en tuinen.

Assueers zoon Lubbert Adolph Torck liet tussen 1711 en 1720 alle gebouwen om het herenhuis heen afbreken. Daarna liet hij op en rond het kasteelterrein een tiental luxe huurhuizen optrekken, die o.a. aan gepensioneerde officieren van de VOC werden verhuurd.
En ook het herenhuis zelf werd verhuurd, want meestal verbleef Lubbert Adolph Torck op zijn andere bezit kasteel Rosendael.

De nakomelingen van Lubbert Adolph verbleven ook niet in Wageningen. Ze verkochten alle huurhuizen op en rond het kasteelterrein, en in 1829 verkochten zij uiteindelijk ook het herenhuis.

Een villa

De nieuwe eigenaar werd de grootgrondbezitter Jacob Marcus Rosenik. Maar deze vond het gehele complex niet rendabel voor de verhuur, waarop hij het grootste gedeelte liet slopen. Het herenhuis bleef wel staan, maar dat werd verbouwd tot een statige villa.

De fundamenten van de linker poorttoren (noordelijke poorttoren). .

Eind 19de eeuw werd deze villa verkocht aan ene Johannes Bowles, die in Indië als planter fortuin had gemaakt. Deze knapte het gebouw op en verkavelde het kasteelterrein voor de bouw van grote herenhuizen.
In de 20ste eeuw werd de villa verkocht aan de gemeente Wageningen, waarna het politiebureau erin werd ondergebracht.

Sinds 1986 is in een restant van de villa Museum 'De Casteelse Poort' gevestigd. Dit is een kloppende naam aangezien het huis staat op de plek waar de poort van de burcht had gestaan.

Vandaag de dag

In het laatste kwart van de 20ste eeuw werden de restanten van de kasteelmuur gerestaureerd. En ook werden de fundamenten van de noordelijke poorttoren en van de noordoostelijke geschuttoren blootgelegd en geconsolideerd. Zowel de kasteelmuur als de torenfundamenten zijn vrij toegankelijk.

Naast deze kasteelresten staat museum De Casteelse Poort. Daar is een deel van het fundament van de zuidelijke poorttoren in de kelder zichtbaar gemaakt.

[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Aben, P. (1996?). Breng het kasteel van Wageningen weer tot leven! DE CASTEELSE POORT, Museum van de stad Wageningen; URL: http://www.casteelsepoort.nl/kasteelresten.html;

Janssen, H.L., J.M.M. Kylstra-Wielinga, & B. Olde Meiering (red.) (1996). 1000 jaar kastelen in Nederland, Functie en vorm door de eeuwen heen, Uitgeverij Matrijs, Utrecht, p.107-108;

Smals, L.J. & J.H. Soentgerath (1998). “Het kasteel van Wageningen” , in: Castellogica 1998-1, NKS, p.285-306; (met dank aan de Nederlandse Kastelenstichting voor het toezenden van dit artikel).

De informatieborden bij de kasteelresten en op de tentoonstelling in Museum De Casteelse Poort;

http://www.castles.nl/wag/wag.html;

Illustraties:
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;
(maquette) auteur onbekend, foto van Mathieu Fannee (de maquette is onderdeel van de tentoonstelling op De Casteelse Poort);