Kasteel Vosbergen

Kasteel Vosbergen is een omgracht edelmanshuis. Het bestaat uit twee tegen elkaar aangebouwde vleugels voorzien van trapgevels, en is omringd door een dubbele grachtengordel. Het kasteel staat direct ten noorden van het dorp Heerde (Gelderland).

Vóór de stichting van het kasteel

De oudste delen van het huis werden waarschijnlijk gebouwd aan het einde van de 15de eeuw. Toen was Vosbergen eigenlijk nog geen edelmanshuis, maar slechts een stenen opslagruimte.

In die tijd was het gebied in handen van het geslacht De Vos van Steenwijk. In Heerde inde deze familie een belasting betaald in natura, de “Heerder tienden”. Waarschijnlijk gebruikten de De Vos van Steenwijk’s het huis voor de berging van de opbrengst. Het is dan ook niet ondenkbaar dat de naam van het huis afgeleid is van de naam van deze familie ('Vosbergen' - 'Vos van Steenwijk').

Kasteel Vosbergen in 1730, door C.Pronk.
(Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie, Den Haag)

Nieuwe eigenaren

In 1507 kwamen Heerde en het huis Vosbergen aan ene Peter Doys, een telg uit een Deventer familie die al veel land bezat.
Het huis bleef in zijn familie tot 1598. In dat jaar trouwde Arnolda Doys met haar achterneef Gerrit Krijt, waardoor Heerde en het huis Vosbergen in handen kwamen van het geslacht Krijt. Dit geslacht was een adellijke Overijsselse geslacht, al sinds de 15de eeuw bekend als bestuurders van de Hanzestad Deventer.

Vosbergen wordt een edelmanshuis

Aan het einde van de 16de eeuw, tijdens de Tachtigjarige oorlog (1568-1648), werd in het gebied rondom Vosbergen voortdurend gevochten. Op Vosbergen woonde dan ook zeker niemand. Echter kort na 1600 moet Gerrit Krijt op de plek van het oude huis aan de bouw van het huidige kasteel zijn begonnen. In 1623 was het huis klaar en in 1648 woonde Gerrits zoon Gerrit Krijt II er al permanent.

Op het landgoed speelden landbouw en veeteelt een belangrijke rol, maar ook de papierindustrie was belangrijk op Vosbergen. Tussen 1642 en 1698 kreeg Gerrit Krijt III (1642-1714) een aantal papiermolens in zijn bezit en het landgoed floreerde. Echter al gauw kreeg Gerrit Krijt III financiële problemen en moest hij op de grond en op de molens een hypotheek nemen. Een aantal molens werden verkocht en nadat Gerrit Krijt III in 1714 was overleden, werd kasteel Vosbergen door zijn erfgenamen uiteindelijk ook verkocht.

Nieuwe bloei

Het kasteel kwam vervolgens in handen van Alexander van Dedem (1658-1741). Deze was onder andere voorzitter van de ordinaris gedeputeerden van het kwartier van Veluwe en richter van Arnhem en Veluwe.
In de tijd van Alexander van Dedem en van zijn zoon Gijsbert Frederik van Dedem (1697-1763) werden enkele aanpassingen aan het huis gedaan: met name werden de 17de-eeuwse kruisramen bij de ingang vervangen door schuiframen en het stenen voorplein werd aangelegd.

In de 18de en 19de eeuw kocht het geslacht Van Dedem veel grond om het kasteel en veranderde de parkaanleg voor een deel in landschapsstijl. Ook werden de molens teruggekocht.

Uiteindelijk werd de papierindustrie op Vosbergen kort voor het begin de 20ste eeuw beëindigd. Vanaf 1930 raakte het landgoed langzaam in verval, totdat het kasteel en het park in 1970 uiteindelijk in hun oude luister werden hersteld.

Vandaag de dag

Kasteel Vosbergen heeft ondanks enkele veranderingen zijn vroeg-17de-eeuwse uiterlijk behouden.
De nazaten van de familie Van Dedem wonen er nog steeds. Daarnaast is in het kasteel nu ook een architectenbureau gevestigd. Het kasteel en de onmiddellijke omgeving zijn niet toegankelijk voor het publiek, maar het landgoed is wel opengesteld.



Kasteel Vosbergen

Vosbergerweg 38

Heerde


[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Kamerlingh Onnes – barones van Dedem, G.A. & Mehrtens, U.M. (1985). Kasteel Vosbergen te Heerde, Bijdragen tot het bronnenonderzoek naar de ontwikkeling van Nederlandse Historische tuinen, parken en buitenplaatsen – 16, Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist;

Tromp, H. & Henry-Buitenhuis, T. (red.) (1991). Historische buitenplaatsen in particulier bezit, Het Spectrum, Utrecht, p.90-91;

http://www.kasteelonline.nl/vosbergen.html;
http://www.kasteleningelderland.nl/Kastelen/vosbergen.htm;
http://www.heerderweb.nl/deelnemers/vvv/natuur.htm;
http://www.historischcentrumoverijssel.nl/overijssel/leenrep/repertorium/lenen/1805.htm;

Illustraties:
(foto's) Mathieu Fannee;
(oude afbeelding van het kasteel) Kasteel Vosbergen vanuit het noorden door Cornelis Pronk, 1730 (Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie, Den Haag), zoals afgebeeld op p.10 van bovengenoemd boek van G.A. Kamerlingh Onnes – barones van Dedem en U.M. Mehrtens;