Kasteel Vorden vanuit het noordoosten.
.

Kasteel Vorden

Kasteel Vorden is een in aanleg middeleeuws kasteel dat later verbouwd is tot een buitenplaats. Dit kasteel staat ten oosten van het dorp Vorden (Gelderland), aan de Vordense Beek.

Het kasteel bestaat uit twee haaks op elkaar staande vleugels, met een vierkante hoektoren op de noordwestelijke hoek en een veelhoekige traptoren op de binnenplaats (zie plattegrond hieronder).

De stichting van het kasteel

Al in 1271 wordt ene ridder Willem van Vorden genoemd. Het is echter niet bekend of er toen al een kasteel bestond.

Het kasteel wordt voor het eerst vermeld in 1315. In dat jaar verkocht Steven van Vorden het kasteel aan zijn oom Dirk van Vorden. Hoe het kasteel er toen uitzag is niet bekend, maar mogelijk had het toen al een vierkant grondplan (zie plattegrond).

Verwoesting?


Plattegrond van het kasteel (het noorden is boven)
Links en boven de nog bestaande woonvleugels en hoektoren. De delen aangegeven in het zwart zijn vermoedelijk rond 1540 nieuw opgetrokken, maar het grondplan is waarschijnlijk veel ouder: beneden rechts is een verdwenen vierkante hoektoren getekend waarvan de fundamenten terug zijn gevonden.
.

Eind 14de eeuw was het kasteel in handen van de kleinzoon van Dirk van Vorden: Berend van Vorden. Volgens de overlevering werd het kasteel in zijn tijd verwoest: de heer van Vorden was in conflict met de stad Deventer, zodat de Deventenaren in 1374 uiteindelijk het kasteel kwamen belegeren. Dit verhaal klopt echter niet helemaal: er werd toen wel een "hues ten Voerde" verwoest, maar het ging om een ander kasteel, namelijk kasteel Duistervoorde bij Twello.

Hoewel Berends kasteel niet verwoest werd, dreigde er wel een andere ramp. Berend kreeg namelijk geen kinderen, zodat niemand hem kon opvolgen. Gelukkig had Berend een zus, Bertrade. Haar oudste zoon Jacob II, de kasteelheer van het naburige kasteel Hackfort, werd benoemd tot erfgenaam van kasteel Vorden. Nadien bleef het kasteel meer dan een eeuw in handen van het geslacht Van Hackfort.

Erfstrijd

Aan het begin van de 16de eeuw was het kasteel in handen van Hendrik van Vorden. Deze was vermoedelijk schepen in Zutphen. Toen hij in 1526 overleed, liet hij geen zoons na, zodat het kasteel in handen viel van zijn dochter Catharina. Zij overleed in 1533 zonder kinderen na te laten, waarop kasteel Vorden op haar zus Henrica vererfde.


Kasteel Vorden vanuit het zuiden, met zijn traptoren in de binnenhoek.
.

Henrica was getrouwd met de Groningse edelman Hayo Ripperda. Hun zoon Maurits Ripperda werd in 1561 op zijn beurt kasteelheer van Vorden.

Maar ondertussen was de moeder van Catharina en Henrica hertrouwd en had een zoon gekregen, Hendrik van Eck. Deze vond dat hij de rechtmatige eigenaar was en niet Maurits Ripperda. Want, zo stelde hij, Catharina had het kasteel in 1533 niet aan haar zuster Henrica moeten nalaten, maar aan haar nog levende moeder, zodat Hendrik van Eck als haar zoon het kasteel had moeten erven. Wat volgde was een lange reeks processen.

Oorlog!

Ondertussen brak de tachtigjarige oorlog (1568-1648) uit! In 1580 vielen Engelse huurlingen in Staatse dienst het kasteel aan en namen het in. Niet lang daarna stichtten soldaten er ook nog brand... Omdat kasteelheer Maurits Ripperda werd aangesteld als drost in Oost-Friesland, verliet hij Vorden. Het kasteel bleef in beschadigde staat achter. Pas na 1590 keerde Maurits terug en werd het kasteel hersteld.

Maurits Ripperda overleed in 1617 en de lange processen tussen de Van Ecks en de Ripperdas over de opvolging van Vorden waren nog niet ten einde. Pas in 1620 kwam een definitieve uitspraak. Het Hof van Gelderland bepaalde toen dat de Van Ecks geen recht op de opvolging hadden. Adolf Ripperda, de zoon van Maurits, was nu de onbetwiste kasteelheer van Vorden.


Het kasteel vanuit het westen. Links de hoge vierkante hoektoren.
.

Maar de rust was slechts van korte duur, want in september 1665 brak de Eerste Münsterse Oorlog uit. De oostelijker gelegen heerlijkheid Borculo was van oorsprong een Münsterse heerlijkheid en de prins-bisschop van Münster kwam die nu opeisen.
Terwijl de Republiek in het westen haar handen vol had aan de Tweede Engels-Nederlandse Oorlog (1665-1667), besloot de prins-bisschop Bernard von Galen het oosten en het noorden van de Republiek aan te vallen. Op 24 september 1665 stak hij de grens over met een leger van 20.000 man. Verschillende gebieden werden bezet en Borculo viel op zijn beurt op 29 september. De Münsterse troepen trokken vervolgens verder door Gelderland en vielen ook Vorden aan. Hierop werd het kasteel enige tijd bezet.

Latere eigenaren, verval

Kasteel Vorden bleef in handen van de familie Ripperda tot halverwege de 18de eeuw. Uiteindelijk werd het kasteel in 1764 bij testament nagelaten aan Maria Margaretha Torck, weduwe van Rudolph Bernard Volkier graaf van Rechteren tot Velner. Maria Margaretha toonde echter weinig interesse in het kasteel.
Vorden kwam later aan haar dochter Sophia van Rechteren. Toen zij in 1782 overleed, kwam het kasteel aan haar zoon Allard Philip Reinier Carel van der Borch. Maar deze woonde niet op Vorden: hij verbleef liever op het noordoostelijker gelegen kasteel Verwolde.

In die tijd werd kasteel Vorden verhuurd. Het werd aanvankelijk wel onderhouden, totdat in 1836 Arend van der Borch het kasteel erfde van zijn vader. Arend liet Vorden aan zijn lot over, zodat het kasteel in verval raakte.


De noorzijde van het kasteel, met de 19de-eeuwse ingang en brug.
.

Herstel

Arend van der Borch overleed in 1871. Hierop kwam het kasteel in handen van zijn neef Paulus Antony van der Borch.

Paulus Antony besloot het kasteel te herstellen om er met zijn vrouw te gaan wonen.
Hij maakte het kasteel weer bewoonbaar, liet grote ramen in de gevels breken en verplaatste de ingang naar de achtergevel (noordzijde), waartoe een brug over de gracht werd gebouwd (zie foto hiernaast). Zo kreeg het kasteel zijn huidige uiterlijk.

Paulus Antony overleed in 1901 en liet het kasteel na aan zijn zoon Willem François Emile, één van zijn veertien kinderen! Willem François Emile kreeg een zoon, Paulus Anthony, die het kasteel in 1954 erfde. Maar deze vestigde zich niet op het kasteel en besloot het in 1956 te verkopen.

In 1974 werd het kasteel eigendom van de gemeente Vorden, die er na een restauratie het gemeentehuis in vestigde.

Vandaag de dag

Sinds 2005 is het kasteel weer in handen van particulieren. Het kasteel is tegenwoordig een paar dagen per week open voor bezoekers en ook kan men er overnachten (raadpleeg de VVV).



Kasteel Vorden

De Horsterkamp 8

Vorden



[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Craandijk, J. (1876). Wandelingen door Nederland met pen en potlood. Deel 2. Kruseman & Tjeenk Willink, Haarlem, p.140-142. URL: http://www.dbnl.org/tekst/craa001wand02_01/craa001wand02_01_0004.php;

Eliëns, F.M., J. Harenberg (1984). Middeleeuwse kastelen van Gelderland. Uitgeverij Elmar b.v., Rijswijk, p.51-55;

Gimberg, J. (1898). "Naamlijst der Schepenen van Zutphen", in: De Nederlandse Leeuw, No.1, XVIe Jaargang, 1898, p.13-16;

Kalkwiek, K.A. & A.I.J.M. Schellart (red.) (1980). Atlas van de Nederlandse kastelen, A.W.Sijthoff's Uitgeversmaatschappij b.v., Alphen a/d Rijn, p.74-75;

Kransberg, D. & H. Mils (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.58-59;

Reijen, Paul E. van (1976). Middeleeuwse kastelen in Nederland, Unieboek b.v., Bussum. (3de herziene druk), p.112;

Stern, A. (2006). Geslacht Hackfort, URL: http://www.graafschap-middeleeuwen.nl/edelen/hackfort.html;

http://nl.wikipedia.org/wiki/Huis_Ripperda;
http://nl.wikipedia.org/wiki/Eerste_M%C3%BCnsterse_Oorlog;
http://nl.wikipedia.org/wiki/Bernhard_von_Galen;

Illustraties:
(plattegrond) http://www.kasteleninnederland.nl/kasteel/foto118.php;
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;