Kasteel Sterkenburg, gezien vanuit het oosten.

Kasteel Sterkenburg

Kasteel Sterkenburg is een vijfhoekige waterburcht. Het staat aan de Langbroeker Wetering, 4 km ten zuiden van Driebergen (Utrecht).

De stichting van het kasteel

Kasteel Sterkenburg werd gesticht in de 13de eeuw en diende om het Langbroek te verdedigen.

Vaak wordt geschreven dat het kasteel werd gesticht door ridder Gijsbrecht van Wulven (vermeld vanaf 1238). Maar aangezien het kasteel waarschijnlijk pas rond 1270-1280 werd gebouwd, was de bouwer eerder Gijsbrechts zoon ridder Ernst van Sterkenburg. Deze hield het kasteel in leen van Gelre.

De Sterkenburg bestond toen uit een versterkte (vijfhoekige) ringmuur, waar de huidige hoge ronde toren waarschijnlijk pas in een tweede bouwfase aan toegevoegd werd.

De geheime gang

Volgens de overlevering werd het kasteel in de tijd van ridder Ernst op een keer belegerd.

Kasteel Sterkenburg in 1646-1647, gezien vanuit het zuidoosten.

Van de soldaten die de Sterkenburg verdedigden kwam er één om doordat hij van de toren viel, maar verder hield het kasteel het weken lang uit... tot de grote verbazing van de belegeraars!
Volgens de legende liep er een ondergrondse gang tussen de ronde toren en een van de omliggende boerderijen, en elke avond ging een soldaat via deze gang eten halen voor het kasteel. Dit is tenminste wat het verhaal zegt, want deze gang is nooit teruggevonden [opmerking].

Het kasteel bleef in handen van het geslacht Van Sterkenburg tot in de 15de eeuw, toen dit geslacht uitstierf. Via huwelijk kwamen het kasteel en de heerlijkheid aan het geslacht Van Isendoorn. Vervolgens kwam het kasteel weer via huwelijk in 1564 in handen van de machtige Gelderse edelman Reinier van Aeswijn (1544-1620) (die ook eigenaar was van kasteel Brakel).

Brute moord

In juni 1647 werd kasteelheer Anthony II van Aeswijn onthoofd teruggevonden in het bos van Sterkenburg. Ondanks hoge beloningen werd de moord nooit opgehelderd [opmerking]. Anthonys dochter Antonetta van Aeswijn trouwde later met de Hollandse edelman Gijsbrecht van Mathenesse (1645-1670), waardoor het kasteel in zijn familie kwam.

Kasteel Sterkenburg vanuit het noordwesten: links de donjon, rechts de vierkante toren van Kees Kneppelhout. .

In 1725 verkocht de familie Van Mathenesse het kasteel en zijn heerlijkheid, waarna het in handen kwam van de gefortuneerde Jan Frederik Mamuchet van Houdringe (1692-1740). Omdat deze ongehuwd overleed, vererfde het kasteel in 1740 op de man van zijn zus: Jan Jacob van Westrenen (1685-1769). Zo kwam het kasteel in handen van de Utrechtse regentenfamilie Van Westrenen.

Verbouwing van burcht tot buitenplaats

De familie Van Westrenen liet een gedeelte van het kasteel in 1767 afbreken en door een nieuwe vleugel vervangen.

Vanaf 1841 werd de Sterkenburg verhuurd aan de weduwe Johanna Maria Kneppelhout-de Gijselaar (1787-1851). Haar zoon Kees Kneppelhout, de broer van de bekende auteur Johannes Kneppelhout (“Klikspaan”), kocht de Sterkenburg in 1848. Nog in datzelfde jaar liet hij het kasteel -op de ronde toren na- afbreken en bouwde een nieuw huis op de oude fundamenten. Zo kreeg het kasteel zijn huidige uiterlijk.

Eerst bewoonde de familie Kneppelhout het kasteel alleen in de zomermaanden. Echter in 1867 liet Kees Kneppelhout aan de westzijde van het kasteel een vierkante toren bouwen (met een badkamer, wat modern was voor die tijd) en vanaf 1870 woonde hij permanent op het kasteel met zijn gezin en personeel. De familie bleef er wonen tot eind jaren 1920, maar daarna woonde de eigenaar Cornelius Johannes Kneppelhout in het buitenland, waardoor het kasteel werd verwaarloosd.

Nieuwe bestemmingen

Na 1948 werd het kasteel gebruikt als kostschool, onderwijsinstituut en conferentieoord. Vervolgens werd het na 1978 een tijd in woon-eenheden opgesplitst.

Vandaag de dag

Het kasteel is nu een “Bed & Breakfast” met zaalverhuur e.d.

[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Clifford Kocq van Breugel, J.R. & J.D.M. Bardet (1966). Kastelenboek Provincie Utrecht, Kemink & zoon, Utrecht, p.274-276;

Hermans, T. (2004). “Woontorens in zuidoost Utrecht” (gepubliceerd op de site van de auteur: www.tacohermans.nl) . Dit is een aangevulde Nederlandse versie van: Hermans, T. (2004). “Wohntürme in Südost-Uetrecht” in: Büren, G. von, H.-H. Häffner & G.U. Grossmann, red. (2004). Burgen und Schlösser in den Niederlanden und in Nordwestdeutschland, München/Berlin;

Janssen, H.L., Kylstra-Wielinga, J.M.M., & Olde Meiering, B. (red.) (1996). 1000 jaar kastelen in Nederland, Functie en vorm door de eeuwen heen, Uitgeverij Matrijs, Utrecht, p.52, 55, 56;

Kransberg, D. & Mils, H. (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.105-107;

http://www.kasteelsterkenburg.nl/;
http://www.heuvelrugnieuws.nl/maps/monumenten/langbroekerdijk/langbroekerdijk_010.htm;
http://www.tacohermans.nl/;

Illustraties:
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;
(tekening) Roelant Roghman, 1646-1647 / Nederlandse Kastelenstichting, gevonden op http://www.kastelenbeeldbank.nl/Utrecht/Sterkenburg-Werkhoven/pics/Roghman-184-Sterkenburg.jpg;