Kasteel Montfort, gezien vanuit het noordwesten.
.

Kasteel Montfort

Kasteel Montfort is de ruïne van een (onregelmatige) vierkante waterburcht. Het staat ten westen van het stadje Montfort (Limburg).

De stichting van het kasteel

Kasteel Montfort werd gebouwd rond 1260 door Hendrik van Gelre. Deze was prins-bisschop van Luik en was een zoon van graaf Gerard III van Gelre (ca.1185-1229).

Hendrik bouwde het kasteel op een heuveltje in een moeras. Het heuveltje werd met zand opgehoogd, waarna de huidige ringmuur en zijn ronde hoektorens werden opgetrokken.
In 1267 voltooide Hendrik het kasteel door een Brabantse verdedigingstoren aan de Maas te laten afbreken [meer weten], waarna de bouwmaterialen naar Montfort werden afgevoerd om de ringmuur en de hoektorens af te bouwen.

Kasteel Montfoort in de 14de eeuw,
gezien vanuit het zuidwesten.
.

De verwoesting van de Brabantse toren was niet de eerste misstap van Hendrik, die door de paus gewaarschuwd werd om zijn wangedrag te staken. Omdat dat geen effect had, werd Hendrik in 1274 als prins-bisschop afgezet. Hierop verliet hij Luik om zich op kasteel Montfort te vestigen.
Het wangedrag van Hendrik werd hem uiteindelijk toch fataal: in 1285 werd hij gedood terwijl hij met een bende plunderaars kasteel Franchimont (België) probeerde binnen te vallen. [meer weten]

De graven van Gelre

Na Hendriks overlijden kwamen het kasteel en de heerlijkheid Montfort aan zijn neef graaf Reinoud I van Gelre (1255-1326). Reinoud liet het kasteel uitbreiden met een zeer moderne donjon in het midden van de westelijke weermuur. Daarnaast vertrouwde hij het kasteel toe aan een drossaard, die namens hem voor de verdediging en het bestuur van het gebied moest zorgen.

Reinoud woonde niet op het kasteel, maar heeft er tegen zijn wil toch zijn leven geëindigd: in 1318 werd hij door zijn zoon Reinoud II afgezet en werd vervolgens in de kerker van de donjon opgesloten. Daar stierf hij in 1326 na jaren gevangenschap... [meer weten]

Binnen de muren, uitzicht op de donjon en op de noordwestelijke toren.
.

Een hertogelijke residentie

In tegenstelling tot zijn vader verbleef graaf Reinoud II regelmatig met zijn hofhouding op het kasteel. In 1339 kreeg hij de hertogentitel, waarna hij het kasteel liet uitbreiden met woonvleugels binnen de ringmuur, zodat het kasteel een volwaardige hertogelijke residentie werd. Het kasteel bleef een residentie van de hertogen van Gelre tot ver in de 15de eeuw. Het werd ook het militair-politiek centrum van de hertogen in deze streek.

Oorlog!

In de 15de eeuw kwam de positie van de hertogen van Gelre onder druk te staan. Het naburige hertogdom Brabant was in handen gekomen van de Bourgondiërs en nu begon Gelre oorlogen te voeren om zijn onafhankelijkheid te handhaven.

In de strijd tegen de Bourgondiërs en later tegen de Habsburgers was het kasteel in 1473-77 eerst onneembaar, maar het werd in 1493 uiteindelijk toch bezet door de Bourgondiërs. Het werd later terugveroverd door de Geldersen.
In 1535 werden om het kasteel heen vestingwerken aangelegd. Maar dat hielp niet: in 1543 werd kasteel Montfort door troepen van Karel V ingenomen en totaal uitgebrand. In hetzelfde jaar kwam een einde aan de onafhankelijkheid van Gelre en het hertogdom werd opgenomen in het Habsburgse rijk van Karel V.



Foto hiernaast:

de voet van
de zuidoostelijke toren.


Verval en afbraak

Tijdens de tachtigjarige oorlog (1568-1648) bleef Montfort in handen van de Spaanse koningen, die vanuit het kasteel de oostoever van de Maas probeerden te beheersen. Uiteindelijk gaf de Spaanse koning Filips IV aan het einde van de oorlog Montfort als erfleen aan de familie Van Oranje-Nassau. Dit was bedoeld als compensatie van geleden schade tijdens de oorlog.

Na de oorlog (in 1685-1686) werden de vestingwerken en de zuidzijde van het kasteel gesloopt en de grachten werden gedempt. Vervolgens werd de donjon in 1687 opgeblazen (wat gelukkig slechts gedeeltelijk lukte), waarna de vrijgekomen stenen elders gebruikt werden. Ook de zuidelijke hoektorens werden toen afgebroken.

Het jachtslot, gebouwd op de noordoostelijke torenvoet.
.

In 1702 stierf koning-stadhouder Willem III zonder kinderen na te laten. Hierop claimde de koning van Pruisen de heerlijkheid Montfort en liet deze bezetten. In 1769 kocht stadhouder Willem V de heerlijkheid terug van de Pruisische koning, zodat Montfort weer in handen kwam van de Van Oranje-Nassaus.

Ondertussen was het kasteel zo vervallen dat het rond 1780 grotendeels werd afgebroken om bouwmateriaal te verkrijgen. Omdat het niet rendabel was om het gehele kasteel te slopen, bleef de ruïne over van enkele torens en van de kelderverdieping. [opmerking]

Het jachtslot

Het kasteel kwam vervolgens in particuliere handen. In 1837 werd het eigendom van de Roermondse papierfabrikant Jean Guillaume Burghoff. Rond 1850 liet deze op de noordoostelijke torenvoet een achthoekig bakstenen buitenverblijf optrekken: het jachtslot. Maar al in 1900 kwam dit leeg te staan, waarna het in verval raakte.

In 1976-1981 werden de ringmuur en zijn torens geconsolideerd en in 2005-2006 werd het jachtslot gerestaureerd. In het jachtslot is nu een informatiecentrum gevestigd voor de bezoekers van het kasteel.

Vandaag de dag

Het kasteel is te bezichtigen (tegen entree).



Foto hierboven
: kasteel Montfort vanuit het noorden.



Kasteel Montfort

Huysdijk 4

Montfort



[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Brouwers, M. & J. van Ditzhuijzen (2008). Zicht op kastelen. Uitgeverij Terra Lannoo B.V., Arnhem, p.26-28;

Hupperetz, W. & B. Olde Meierink & R. Rommes (red.) (2005). Kastelen in Limburg. Burchten en landhuizen (1000-1800). Stichting Limburgse Kastelen, Uitgeverij Matrijs, Utrecht, p.247-251;

Janssen, H.L., J.M.M. Kylstra-Wielinga, & B. Olde Meiering (red.) (1996). 1000 jaar kastelen in Nederland, Functie en vorm door de eeuwen heen. Uitgeverij Matrijs, Utrecht, p.52;

Kransberg, D. & H. Mils (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.240-241;

Munnichs, J.M. (1906). Geschiedenis van het Ambt, de Ammanie en de Heerlijkheid Montfort. Typ. Firma Hub. Tonnaer, Thorn, p.3-7;

Reijen, Paul E. van (1976). Middeleeuwse kastelen in Nederland. Unieboek b.v., Bussum. (3de herziene druk), p.69-70;

Simonis, A.H. (1961). Het Huys van Montfort, Van mijter tot koningskroon. Gulden reeks van Limburgse Monumenten nr. 18, p. 133-141;

Wolter, M.J. (1852). Recherches sur l'ancienne Ammanie de Montfort. Imprimerie et Lithographie de F. et E. Gyselynck, Gent;

http://www.kasteelmontfort.nl/;
http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_heersers_van_Gelre;
http://fr.wikipedia.org/wiki/Henri_de_Gueldre;

Illustraties:
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;
(tekening van het kasteel in de 14de eeuw) auteur onbekend, tekening gefotografeerd door Mathieu Fannee op het informatiecentrum op het kasteel;