Lunenburg, vanuit het westen. .

Kasteel Lunenburg

Kasteel Lunenburg is een omgrachte vierkante donjon. Het staat aan de zuidzijde van de Langbroeker Wetering, in Langbroek (Utrecht).

De stichting van het kasteel

Wanneer en door wie het kasteel gesticht is, is onzeker. De oudst bekende bewoner was ene ridder Arent van Lunenburg (vermeld in 1339), een telg uit het geslacht Van Zijl. Hij hield het kasteel in leen van de domproost te Utrecht.

Het is mogelijk dat Arent de stichter was van de Lunenburg, want hij was de eerste van zijn familie die zich “Van Lunenburg” noemde en over voldoende middelen kon beschikken om een stenen toren te bouwen. [opmerking]

Opstandige leenman

De nakomelingen van ridder Arent van Lunenburg hielden het kasteel in leen tot 1402. In dat jaar gaf de domproost van Utrecht de Lunenburg in leen aan ene Gijsbrecht van Lokhorst. Echter deze was geen gehoorzame leenman. In 1413 nam hij deel aan een oproer in Utrecht (in de twisten tussen de Lichtenbergers en de Lokhorsten), waarop hij in 1415 werd verbannen.
Hierna kwam het kasteel binnen een paar jaar in handen van verschillende leenmannen. Totdat het in 1422 werd afgestaan aan Gijsbrecht de Ridder (de eigenaar van het nabijgelegen kasteel Sandenburg).

Verspeeld door schulden

Het geslacht De Ridder hield het kasteel anderhalve eeuw in leen. Uiteindelijk moest Willem de Ridder de toren in 1563 verkopen: Willem leidde een losbandig leven en had zoveel schulden dat hij het kasteel in onderpand moest geven. Omdat het pand nooit werd afgelost, werd het kasteel in 1580 verkocht aan Godard Boll, burgemeester van Amersfoort.
Deze wilde kennelijk meer comfort en liet rond het voorplein bij de toren enkele lage bijgebouwen bouwen en ook liet hij een eenvoudig maar ruim huis optrekken, zodat het kasteel veranderde in een aangenaam buitenverblijf.

Door huwelijk kwam het kasteel in 1619 in het geslacht Van den Berch. Maar in 1693 werd de Lunenburg weer verkocht en in 1750 nog eens. De eigenaar werd de Gelderse edelman Frans Godard, baron van Lynden van Hemmen en Blitterswijk.

Lunenburg wordt een landhuis

Kasteel Lunenburg bleef van eigenaren wisselen, totdat het in 1860 vererfde op jhr. mr. J. van Swinderen van Rijs. Deze woonde echter in Friesland en stelde Lunenburg ter beschikking aan zijn vader jhr. G. van Swinderen, lid van de Eerste Kamer. Deze liet de Lunenburg ingrijpend verbouwen: de meeste gebouwen op het voorplein werden gesloopt, de gracht om de toren heen werd grotendeels gedempt, waarna de oude toren in een groot landhuis werd opgenomen (zie foto hieronder).

Na de dood van jhr. G. van Swinderen verhuurde zijn zoon het kasteel aan particulieren. Daarna wisselde het kasteel nog een paar keer van eigenaar. Uiteindelijk kwam het in 1931 leeg te staan.

Verwoesting en restauratie

In zijn lange bestaan had de Lunenburg nooit een belegering hoeven doorstaan en was dan ook nooit beschadigd. Totdat de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Eerst namen Duitse troepen er hun intrek, vernielden alles, en dronken de hele wijnkelder ook nog eens leeg!
Alsof dat nog niet genoeg was geweest, werd het kasteel ook nog gebombardeerd door de geallieerden!

Het kasteel werd zwaar beschadigd: na het bombardement was een hoek van het 19de-eeuwse landhuis weggeslagen en ook in de toren was een brede scheur ontstaan.

In 1968 kwam de toren in handen van de K.F. Hein Stichting. Deze besloot de toren te restaureren en in zijn oorspronkelijke staat terug te brengen.
Alle 19de-eeuwse toevoegingen werden verwijderd, de toren kreeg weer zijn kantelen, en een nieuwe woonhuis werd naar oude afbeeldingen los van de toren opgetrokken. In 1971 kwam de restauratie gereed.

Vandaag de dag

De toren wordt bewoond en is dus niet te bezichtigen. Ook kan men er niet omheen lopen, behalve tijdens de open dagen een keer per jaar (informeer bij de VVV). In de wintermaanden is het kasteel vanaf de straat wel redelijk goed te zien.

[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Bullinga, N. (1994). “De Lunenburg, woontoren in het Kromme Rijngebied”, in: Castelliga III, NKS, Doorn, p.7-10;

Clifford Kocq van Breugel, J.R. & J.D.M. Bardet (1966). Kastelenboek Provincie Utrecht, Kemink & zoon, Utrecht, p.152-155;

Guillermo, J. (1990). Landhuizen en kastelen in Nederland, SDU uitgeverij, 's-Gravenhage;

Kransberg, D. & H. Mils (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.90-92;

Tromp, H. & T. Henry-Buitenhuis (red.) (1991). Historische buitenplaatsen in particulier bezit, Het Spectrum, Utrecht, p.141-142;

http://kasteleninutrecht.eu/;

Illustraties:
(prent) Jan de Beijer, gevonden op http://www.kasteleninnederland.nl/foto1070.php;
(foto van het kasteel rond 1930) ansichtkaart / Nederlandse Kastelenstichting, gevonden op http://www.kastelenbeeldbank.nl/Utrecht/Lunenburg-Langbroek/index.htm;
(andere foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;