Huis Bergh gezien vanuit het noordwesten,
met rechts een toren van de voorburcht
.

Huis Bergh

Huis Bergh is een ronde waterburcht. Het staat aan de westzijde van het stadje 's-Heerenberg (Gelderland).

De stichting van het kasteel

Huis Bergh werd mogelijk gesticht door ene ridder Constantijn I van den Bergh, ergens rond het jaar 1100.

Op de plek waar het kasteel nu staat, lag toen een moeras. Waarschijnlijk liet Constantijn op een eilandje in dit moeras een kunstmatige heuvel opwerpen, waarop hij een houten woontoren liet optrekken. [opmerking]

Al rond 1200 werd de houten toren vervangen door een ronde tufstenen toren, omringd door een stenen muur.

Het ontstaan van het veelhoekige kasteel

Plattegrond van de hoofdburcht.
In het zwart de resten van de verdwenen ronde tufstenen toren. Links staat de vierkante donjon.

Waarschijnlijk wilden de kasteelbewoners rond 1300 meer comfort. Daarom lieten zij toen de tufstenen toren afbreken, waarna zij de eerste verdieping bouwden van de huidige woongebouwen op de binnenplaats. Daarnaast werd toen de huidige veelhoekige ringmuur om de kasteelheuvel heen opgetrokken.
Op de plek van de huidige donjon stond in die tijd nog een poorttoren. Rond 1350 werd deze poorttoren afgebroken om plaats te maken voor de donjon (de ingang van het kasteel werd verplaatst naar het westen) (
zie plattegrond). [opmerking]

Huis Bergh bleef in handen van het geslacht Van den Bergh tot het begin van de 15de eeuw. In 1416 overleed kasteelheer Frederik III van den Bergh zonder mannelijke erfgenaam na te laten. En ook zijn erfdochter Sophia was vóór hem overleden!

Maar Sophia was getrouwd geweest met Otto van der Leck, met wie zij een zoon had gekregen: Willem van der Leck. Huis Bergh vererfde dan ook op Willem, die zich vervolgens “Van den Bergh” ging noemen, zodat een nieuw geslacht Van den Bergh werd gesticht.

Een aanzienlijk geslacht

De heren Van den Bergh wisten door gerichte huwelijken hun bezit uit te breiden... en stegen erg in aanzien! In 1486 werd kasteelheer Oswald I van den Bergh door Maximiliaan van Habsburg zelfs tot graaf verheven.


Het kasteel gezien vanuit het zuiden (links: één van de torens van de voorburcht; in het midden: de hoofdburcht).

Oswalds achterkleinzoon Willem IV van den Bergh (1537-1586) verkeerde in de directe omgeving van prins Willem van Oranje (1533-1584). Zij werden beiden aan het Habsburgse hof in Brussel grootgebracht en Willem van den Bergh trouwde later met een jongere zuster van Willem van Oranje: Maria van Nassau.

De tachtigjarige oorlog (1568-1648)

Rond het uitbreken van de tachtigjarige oorlog, toen Zutphen veroverd werd door de Spanjaarden, besloot Willem IV van den Bergh het kasteel te verlaten en met zijn gezin naar Keulen te vertrekken. Een paar jaar later (in 1576) besloten de Nederlandse gewesten om samen te werken om de Spanjaarden te verdrijven, en Willem keerde terug uit Keulen. Hij sloot zich aan bij de opstand tegen de Spanjaarden en werd in 1581 stadhouder van Gelderland.

De woongebouwen gezien vanuit de binnenplaats van het kasteel.
.

Maar Huis Bergh en andere bezittingen van Willem IV waren door de oorlog verwoest, en Willem kreeg daarvoor geen herstelbetalingen. Daarnaast was Willems benoeming tot stadhouder van Gelderland erg moeizaam verlopen. Hierdoor voelde Willem zich gekrenkt in zijn waardigheid. Hij ging dan ook contact onderhouden met de hertog van Alva en overwoog om over te gaan naar de Spaanse kant.

In 1583 werd dit ontdekt door de vondst van belastende papieren en Willem werd gearresteerd. Pas na het bereiken van een akkoord werd hij in 1584 weer vrijgelaten. Maar Willem kon niet terugkeren naar Huis Bergh, want het kasteel was inmiddels bezet door Staatse troepen. Hierop vestigde Willem zich op zijn kasteel te Ulft, waar hij in 1586 overleed.
Het geslacht Van den Bergh kreeg Huis Bergh terug en liet het omstreeks 1600 helemaal herstellen. Toen kreeg het kasteel grotendeels zijn huidige vorm (in het bijzonder de noordoostelijke kant).

Het geslacht Van den Bergh hield het kasteel in bezit tot het begin van de 18de eeuw. De laatste graaf Van den Bergh, Oswald III, overleed in 1712 zonder kinderen na te laten. Via Oswalds zuster vererfde het kasteel op de vorsten van Hohenzollern-Sigmaringen.

Verwoestingen

De vorsten van Hohenzollern-Sigmaringen woonden niet of nauwelijks op Huis Bergh en het kasteel werd verwaarloosd. Het kasteel werd in die tijd kennelijk toevertrouwd aan rentmeesters. In 1735 stak ene rentmeester Eppeln het kasteel vermoedelijk opzettelijk in brand [waarom?], waardoor Huis Bergh voor een groot deel werd verwoest.

De familie Hohenzollern liet het kasteel wel herstellen, maar vanaf het einde van de 18de eeuw woonde de familie er zeker niet meer. De familie Hohenzollern verhuurde Huis Bergh aan verschillende families en behield het kasteel alleen voor de opbrengsten.

Uiteindelijk in 1912 verkocht Wilhelm August von Hohenzollern-Sigmaringen het kasteel aan de Twentse textielfabrikant J.H. van Heek. Deze spaarde kosten noch moeite om het kasteel te restaureren. Maar in 1939 sloeg het noodlot weer toe: er brak weer brand uit en het kasteel werd grondig verwoest. Maar weer werd het kasteel hersteld en in 1942 kwam de herbouw gereed.

Vandaag de dag

Het kasteel is nu een museum en is dus te bezichtigen.



Foto hierboven: torens en gebouwen van de voorburcht, ten noorden van de hoofdburcht.



Huis Bergh

Hof van Bergh 8

's-Heerenberg



[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Eliëns, F.M. & J. Harenberg (1984). Middeleeuwse kastelen van Gelderland. Uitgeverij Elmar b.v., Rijswijk, p.112-117;

Harenberg, J. (1993). Kastelen in Oost-Gelderland. Kleine Monumentenreeks, Walburg Pers, Zutphen, p.72-79;

Hermans, T. (1992). "Huis Bergh ontsloten" in: Castellogica nr II (1992) nr.2, p.297-304; (URL: www.tacohermans.nl/bergh.htm)

Kalkwiek, K.A. & A.I.J.M. Schellart (red.) (1980). Atlas van de Nederlandse kastelen, A.W.Sijthoff's Uitgeversmaatschappij b.v., Alphen a/d Rijn, p.78-79;

Kransberg, D. & H. Mils (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.27-28;

Ommen, R. van (1996). Van Heekpad, een cultuur-historische rondwandeling in de Gelderse poort. Uitgeverij Wegtam, Amstelveen, p.136-146;

Reijen, Paul E. van (1976). Middeleeuwse kastelen in Nederland, Unieboek b.v., Bussum. (3de herziene druk), p.47-50;

www.huisbergh.nl;

Illustraties:
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;
(plattegrond) http://www.kasteleninnederland.nl/kasteel6.php;