Kasteel Heukelum
vanuit het zuiden; |
Kasteel Heukelum is een in aanleg middeleeuws kasteel dat later verbouwd is tot een buitenplaats. Het staat tussen Heukelum en Asperen (Gelderland).
Het kasteel ligt bij het riviertje 'de Linge'. Het vervulde vroeger de functie van tolburcht voor de passerende schepen.
Het kasteel is gesticht kort voor 1286 [meer weten]. De oudst bekende bewoner was ridder Otto I van Heukelum (ca.1230-1290), een zoon van de heer van Arkel Herbaren II van der Leede.
Over de oudste geschiedenis van het kasteel is weinig bekend. Vaak is geschreven dat het kasteel in 1353 werd verwoest, maar dit verhaal klopt niet. De verwarring is ontstaan doordat kasteel Heukelum ook 'de Merkenburg' wordt genoemd: in 1353 werd wel een kasteel 'de Merkenburg' verwoest, maar het betrof een ander kasteel met dezelfde naam in Schalkwijk aan de Lek bij Utrecht.
De hoofdburcht rond
1647, vanuit het noordoosten. |
Kasteel Heukelum groeide uit tot een machtige rechthoekige waterburcht (zie tekening hiernaast). Aan de westzijde van de hoofdburcht lag ook een voorburcht.
Het kasteel bleef in het bezit van het geslacht Van Arkel van Heukelum tot in de 16de eeuw. De laatste kasteelheer uit dit geslacht, ridder Walraven van Arkel, overleed in 1556, waarop het kasteel in handen kwam van zijn vrouw Catharina van Gelre (een bastaarddochter van Karel van Gelre). Toen brak de tachtigjarige oorlog uit (1568-1648).
Op het nabij gelegen kasteel de Waardenburg had Catharina van Gelre honderden Spaanse soldaten gelegerd, want zij had in de oorlog de partij van de Spaanse koning gekozen. Hierop kwam Willem van Oranje in 1574 de Waardenburg belegeren. Dit kasteel werd ingenomen en Catharina van Gelre werd gevangen gezet. Zij zou ter dood worden gebracht maar Willem van Oranje verzette zich ertegen.
De middeleeuwse poorttoren vanuit het westen. |
Catharina had een aantal zoons gehad, maar die waren toen allemaal al overleden, zodat het kasteel op een dochter vererfde: Elisabeth van Arkel van Heukelum. Deze was getrouwd met Thomas de Thiennes, graaf van Rumbeke. Het kasteel vererfde later op zijn gelijknamige zoon, maar deze verbleef zelden op het kasteel.
Verwoesting
In 1672, toen het leger van Lodewijk XIV de Republiek der Verenigde Nederlanden aanviel, werden de stad en het kasteel van Heukelum door de Fransen in brand gestoken.
Het kasteel werd grotendeels verwoest. Alleen de poorttoren werd gespaard (zie foto hiernaast).
Van middeleeuwse burcht tot moderne
buitenplaats
Rond 1732-1734 verkocht het geslacht De Thiennes het verwoeste kasteel aan Johan van der Stel. Deze was de kleinzoon van Simon van der Stel (1639-1712), die gouverneur van de Kaap de Goede Hoop was geweest. Johan en zijn broer lieten op de resten van het kasteel het tegenwoordige huis optrekken en namen daarin de middeleeuwse poorttoren op.
Nadat zowel Johan als zijn broer overleden waren, besloten hun erven het kasteel te verkopen. In 1788 werd het geslacht Van Gennep de nieuwe eigenaar. Sindsdien is het kasteel door koop nog een paar keer van eigenaar veranderd.
Vandaag de dag
Het kasteel wordt particulier bewoond en is dus niet toegankelijk. Wel is het kasteel goed te zien vanaf de weg.
Foto hiernaast: detail van de poort van het park bij het kasteel.
Kasteel Heukelum Heidensweg Heukelum |
Tekst: Mathieu Fannee
Met dank aan:
- de Stichting Vrienden van Oud
Heukelum, van wie ik enthousiaste en boeiende verhalen over het
kasteel en de regio heb mogen horen.
- Robbie Dell'Aira voor
zijn uitleg over de vermeende verwoesting van 1353.
-
Jan-Willem Ruyten voor het toesturen van veel informatie over de geschiedenis van het kasteel.
Geraadpleegde literatuur:
Dell’Aira, R. (2006). “Voor een kasteel met ziel is altijd geld” in: Kastelenkatern, periodiek van de Nederlandse Kastelenstichting, december 2006, nummer 18, jaargang 8 , p.4-5;
Harenberg, J. (1978). Nederlandse kastelen in oude ansichten - deel 2. Europese Bibliotheek, Zaltbommel;
Kransberg, D. & Mils, H. (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.151-152;
http://kasteelheukelum.nl/;
http://ftp.castel.nl/~smita01/oude_v__arkel_tak.htm;
http://home.planet.nl/~eric.ouwerkerk/generaties/Ooms12.htm#n18565152;
http://www.zuiderent.ch/kwst/gen21.htm;
http://www.kastelen.nl/content/documenten/kk18.pdf;
http://www.heukelum777.nl/;
http://gw1.geneanet.org/favrejhas?lang=fr;p=thomas;n=de+thiennes;oc=2;
http://nl.rodovid.org/wk/Persoon:9429;
http://www.geneagraphie.com/getperson.php?personID=I680675&tree=1;
Illustraties:
(foto's)
Mathieu Fannee;
(tekening)
Mathieu Fannee, naar een tekening van
Roelant Roghman;