Kasteel Heeswijk vanuit het noordwesten (vanuit de oprijlaan).
.

Kasteel Heeswijk

Kasteel Heeswijk is een rechthoekig waterkasteel. Het ligt aan de oude provinciale weg Heeswijk-Middelrode, ten noordwesten van het dorp Heeswijk (Noord-Brabant).

De stichting van het kasteel

Kasteel Heeswijk moet al voor 1080 zijn gesticht. De oudst bekende bewoner was ene ridder Almericus van Heeswijk (vermeld in 1156).

In die tijd zag het kasteel er heel anders uit dan nu. Het was een mottekasteel: een kunstmatige heuvel met daarop een toren.

Het kasteel bleef in bezit van de nakomelingen van ridder Almericus tot 1272. In dat jaar kwam het kasteel door huwelijk in handen van het geslacht van Benthem.

Eerste belegeringen

Plattegrond van het kasteel.
Links stond vroeger een vierkante poorttoren (nu verdwenen).

Omdat Kasteel Heeswijk een Brabants kasteel was, hielpen de kasteelheren de hertog van Brabant in zijn oorlogen tegen Vlaanderen of tegen Gelre. Op deze manier maakten de Heeswijkse kasteelheren wel vijanden en in 1371-1372 werd het kasteel dan ook door de Geldersen en de Gulickers aangevallen. Toch hield het kasteel stand en bleef de schade beperkt.

Ontstaan van de rechthoekige burcht

Rond 1380 werd het kasteel verkocht aan ene Willem van der Aa, schepen van Den Bosch. Deze begon met de bouw van een rechthoekig kasteel op de plek van de motte (die werd afgevlakt). Willem bouwde aan de noordwestkant van het kasteel een woonvleugel en ook liet hij de noordwestelijke hoektoren optrekken.

Al in 1405 verkocht Willem van der Aa het kasteel weer. Het kwam deze keer in handen van ridder Hendrik van der Lecke. Hendrik begon met de bouw van een oostvleugel en liet tussen de noord- en oostvleugel een traptoren optrekken.

Ridder Hendrik van der Lecke werd opgevolgd door zijn zoon Peter. Maar deze sneuvelde in de eeuwige strijd tegen de Geldersen. Hierop vererfde het kasteel op zijn zus en haar dochter, en werd in 1499 uiteindelijk verkocht aan Cornelis de Glymes, heer van Zevenbergen. Deze bouwde het kasteel verder uit en gaf de voorburcht toen ook zijn huidige gedaante.

Het kasteel vanuit het noordoosten.

Oorlog!

Aan het einde van de 15de eeuw begonnen de 'Gelderse Oorlogen'. De hertog van Gelre vocht toen tegen de Bourgondiërs en later tegen de Habsburgers, omdat deze zijn gebied wilden veroveren.
In die oorlogen maakte de Gelderse legeraanvoerder Maarten van Rossum zich schuldig aan vele plundertochten. In 1518 kwam hij ook kasteel Heeswijk belegeren. Het kasteel hield stand, maar de dorpen Heeswijk en Dinther werden platgebrand.

Later brak de tachtigjarige oorlog uit (de opstand tegen de Spaanse overheersing, 1568-1648) en weer werd het kasteel belegerd.
Eerst probeerden de Spanjaarden het kasteel door een list in te nemen: zij smokkelden soldaten vermomd als voerlui het kasteel in, maar de list werd snel doorzien en de soldaten werden overmeesterd.
Later, nadat de nabij gelegen stad Den Bosch in handen was gevallen van de Spanjaarden, probeerde prins Maurits kasteel Heeswijk in te nemen: hij hoopte van daaruit de stad te kunnen belegeren. Maar het lukte hem tot twee keer toe (in 1601 en 1603) niet om het kasteel in te nemen. Pas in 1629 wist prins Frederik Hendrik kasteel Heeswijk te veroveren. Hij vestigde er zijn hoofdkwartier om Den Bosch te belegeren, die hij wist in te nemen.

Lodewijk XIV op Heeswijk

Kasteel Heeswijk vanuit het zuidwesten;
op de voorgrond de IJzer-toren.

In 1672, toen het Franse leger de Republiek der Verenigde Nederlanden aanviel, werd het kasteel weer ingericht als hoofdkwartier. Deze keer door de Franse zonnekoning Lodewijk XIV.
In juli van dat jaar werd op het kasteel het Verdrag van Heeswijk getekend, waarin Frankrijk en Engeland bondgenoten werden in de strijd tegen de Republiek der Verenigde Nederlanden. Maar voor de Fransen liep de strijd niet zo voorspoedig, onder andere omdat de Nederlanders ter verdediging de dijken doorbraken om het land onder water te zetten!

Na alle oorlogen was het kasteel erg veranderd. De noordelijke woonvleugel en zijn torens stonden nog overeind, maar de zuidkant van het kasteel was helemaal gesloopt (d.w.z. de voorganger van de IJzer-toren en de zuidelijke weermuur).

Nieuwe eigenaren

In 1739 kwam het kasteel door huwelijk aan de familie Speelman, die eigenaar bleef tot 1835.

Toen zocht de toenmalige gouverneur van de provincie Noord-Brabant -Andreas Baron van den Bogaerde van Terbrugge -, een geschikt buiten voor zichzelf en zijn gezin. Begin 1835 kocht hij kasteel Heeswijk en begon het vervallen kasteel te verbouwen, dat toen zijn huidige aanzien kreeg.
De gehele zuidkant van het kasteel werd in die tijd herbouwd: de IJzer-toren op de zuidwestelijke hoek, de wapenzaal op het zuidoosten, en daartussenin de open galerij (zie foto's hieronder).

Het kasteel bleef in het geslacht Van den Bogaerde van Terbrugge tot 1974. In dat jaar overleed de laatste Baron Willem kinderloos.

Vandaag de dag

Het kasteel is nu een museum. Het is te bezichtigen (rondleiding).





Foto's hierboven:
(links) het kasteel vanuit het zuidoosten;
(rechts) de open galerij gezien vanuit de binnenplaats (vroeger stond daar een weermuur).



Kasteel Heeswijk

Kasteel 4

Heeswijk Dinther



[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Becx, M.E. (2000). Kasteel Heeswijk, Stichting Kasteel Heeswijk;

Kalkwiek, K.A. & A.I.J.M. Schellart (red.) (1980). Atlas van de Nederlandse kastelen, A.W.Sijthoff's Uitgeversmaatschappij b.v., Alphen a/d Rijn, p.186-187;

Kransberg, D. & H. Mils (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.191-193;

Visser, R. de (2006). Kronieken van een negenhonderdjarige, Stichting Kasteel Heeswijk, URL: http://www.kasteelheeswijk.nl/index.php?hfdid=5&subid=19&subsubid=0&taal=nl&pag=t2;

http://books.google.nl/books?id=y8M-9c40J1cC&pg=PA100&lpg=PA100&dq=geschiedenis+heeswijk&source=bl&ots=AhgCogZDDD&sig=9nKfoqO5yk4umgMyL4z9DDN2Pjo&hl=nl&sa=X&oi=book_result&resnum=6&ct=result#PPA102,M1;

Illustraties:
(plattegrond) auteur onbekend, gevonden op http://www.kasteleninnederland.nl/foto1073.php;
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;