Het eiland waar ooit Kasteel Groot Poelgeest stond.
Nu bestaat slechts nog een poorttoren (rechts).
.

De ruïne van Kasteel Groot Poelgeest

Kasteel Groot Poelgeest is de ruïne van een rond waterkasteel. Het staat in Koudekerk aan de Rijn (Zuid-Holland), even ten oosten van de kerk aan de Dorpsstraat.

De enige zichtbare overblijfselen zijn één van de poorttorens van het kasteel (rechts op de foto) en een koetshuis uit 1648.

De stichting van het kasteel

Kasteel Groot Poelgeest is vermoedelijk gebouwd rond 1250, toen de heren van Poelgeest zich in Koudekerk vestigden.

Het kasteel wordt echter pas voor het eerst vermeld in 1326: het werd toen door heer Dirk van Poelgeest, heer van Hoogmade, aan de graaf van Holland in leen opgedragen. Hierdoor werd de heer van Poelgeest een leenman van de Hollandse graaf. [uitleg]

Plattegrond: Jaap Ypey

Plattegrond van het verdwenen kasteel; in het rood de nog bestaande poorttoren.

Het kasteel bestond uit een ringmuur, met daartegen een hoge woonvleugel (aan de noordzijde). Het kasteel was goed te vergelijken met het nog bestaande Kasteel Teylingen.

De Hoekse en Kabeljauwse twisten

In 1345 braken de Hoekse en Kabeljauwse twisten uit. Graaf Willem IV van Holland was tijdens een slag gesneuveld en nu ontstond een strijd om de macht tussen zijn zus Margaretha van Beieren -gesteund door de Hoeken- en haar zoon Willem, zelf gesteund door de Kabeljauwen. [meer weten]

De zoons van Dirk van Poelgeest - Gerrit en Jan van Poelgeest – stonden aan de kant van de Hoeken. Daarom kwam Willem van Beieren met een Kabeljauws leger het kasteel in 1352 belegeren. De belegering duurde zeer lang, maar het kasteel hield stand.

Uiteindelijk werd Willem van Beieren graaf van Holland, en Gerrit en Jan van Poelgeest beloofden hem trouw.

Verwoestingen en herbouw

In 1420 laaiden de Hoekse en Kabeljauwse twisten weer op: omdat het kasteel bekend stond als een uitwijkplaats voor de Hoeken werd het belegerd. Het kasteel leek zich eerst te willen verdedigen, maar nadat de Kabeljauwen met hun kanonnen vernielingen hadden aangericht, gaf het kasteel zich over. Hierop werden alle aanwezigen op het kasteel onthoofd en het kasteel werd verwoest.

De 17de-eeuwse woonvleugel, met links daarvan de poorttorens.

Later liet een kleinzoon van heer Gerrit van Poelgeest het kasteel door de Hoeken versterken. Maar dit werd gauw bestraft: Kabeljauwen onder leiding van Jan van Egmond kwamen het kasteel in 1489 weer belegeren en verwoestten het. Daarna werd het kasteel provisorisch hersteld.

Tijdens de tachtigjarige oorlog (1568-1648) werd het kasteel door de Spaanse troepen in beslag genomen omdat de heer van Poelgeest zich achter Willem van Oranje schaarde.
Na de passificatie van Gent in 1576, waarbij besloten werd dat de Nederlandse gewesten zouden samenwerken om de Spaanse troepen te verdrijven, werd het kasteel aan de familie van Poelgeest teruggegeven, maar de Spanjaarden hadden er zo huis gehouden dat het kasteel onbewoonbaar was geworden.

De familie van Poelgeest liet het kasteel pas in 1605 weer herstellen. Toen werd aan de zuidzijde van de oorspronkelijke woonvleugel een nieuwe - nog hogere - vleugel opgetrokken. Ook werd een overdekte brug gebouwd met twee achthoekige poorttorens (waarvan één nog bestaat; zie links op de prent en ook de foto hier rechtsonder).

Verval

Eind 17de eeuw had de familie van Poelgeest grote schulden: in 1692 moest de laatste heer Gerrit van Poelgeest het kasteel verkopen.

In de 18de eeuw werd het kasteel door de nieuwe eigenaren zo verwaarloosd, dat het slot kwam te vervallen. Het kasteel werd gesloopt, op de poorttorentjes na. Een van de twee torens viel rond 1840 om in de gracht, de andere staat vandaag de dag nog overeind.

Restauratie

De laatste toren van het kasteel werd in 1933 en 1981 gerestaureerd.

Vandaag de dag

De ruïne en het koetshuis zijn niet toegankelijk, maar zijn te zien vanaf de weg.




Kasteel Groot Poelgeest

Dorpsstraat

Koudekerk aan de Rijn


[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Fockema Andreae, S.G., Renaud, J.G.N. & Pelinck, E. (1974). Kastelen, Ridderhofsteden en Buitenplaatsen in Rijnland, Gysbers & Van Loon, Arnhem, p.38-39, p.84;

Giard, Hervé (2007). Journal de Jacqueline de Bavière, Ultime comtesse de Hainaut, de Hollande et de Zélande, 1401-1436. Textes & Prétextes, p.136;

Lit, Robert van (1983). Kastelen en Buitenplaatsen in Rijnland, De Walburg Pers, Zutphen, p.41;

Reijen, Paul E. van (1976). Middeleeuwse kastelen in Nederland, Unieboek b.v., Bussum. (3de herziene druk), p.63;

Stöver, Jos et al (2000). Kastelen en buitenplaatsen in Zuid-Holland, Walburg Pers, Zutphen, p.454;

http://www.absofacts.com/kastelen/data/grootpoelgeestkasteel.shtml;
http://www.allesweb.myserver.org/kastelenteam/021/grpoelg.htm;
http://home.tiscali.nl/~kastelenzuidholland/;

Illustraties:
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;
(plattegrond) Jaap Ypey, gevonden op http://www.kasteleninnederland.nl/kasteel190.php;
(prent) auteur onbekend, gevonden op http://www.kasteleninnederland.nl/kasteel190.php;