Kasteel Endegeest vanuit het zuiden. .

Kasteel Endegeest

Kasteel Endegeest is een in aanleg middeleeuws kasteel dat later verbouwd is tot een buitenplaats. Het staat ten zuidwesten van Oegstgeest (Zuid-Holland).

De stichting van het kasteel

Het kasteel is waarschijnlijk gesticht in de 13de eeuw. Echter de oudst bekende bewoners worden pas vermeld in 1307. Toen werd vrouwe Hasekine van Endegheest beleend met het kasteel, na de dood van haar broer Jacob van Endegheest.
Hasekine had het huis voor de helft opgedragen aan de heer van Wassenaar en voor de andere helft aan de heer van Alkemade. Op die manier kon zij zich verzekeren van de steun van twee machtige heren.

Het kasteel moet toen een versterkte burcht zijn geweest. Maar hoe het er precies uitzag, is niet bekend.

Nieuwe eigenaren

Ingang van het kasteel (noorden). .

Het kasteel bleef in bezit van het geslacht Van Endegheest tot 1439. In dat jaar werd het kasteel in leen gegeven aan Dirk Boudijnsz. van Zwieten. Deze werd schout van Oegstgeest en later raadsman van hertog Filips van Bourgondië.

Na Dirk Boudijnsz. van Zwieten volgde een reeks nieuwe eigenaren, totdat het kasteel begin 16de eeuw weer in handen kwam van een geslacht 'Van Endegeest', dat echter waarschijnlijk niet verwant was met de middeleeuwse eigenaren.

Verwoesting en herstel

Aan het begin van de Tachtigjarige oorlog (1568-1648), in 1573, gaf de stad Leiden opdracht om het kasteel te verwoesten. De Spanjaarden kwamen Leiden namelijk belegeren en omdat het kasteel dicht bij de stad stond, kon het voor Leiden een bedreiging vormen als de Spanjaarden zich erin zouden verschansen.
Hoewel het de bedoeling was om het kasteel grondig te laten slopen, is het niet zeker dat dat daadwerkelijk gebeurde. Mogelijk werd het kasteel niet volledig afgebroken, maar slechts ongeschikt gemaakt voor militair gebruik door de Spanjaarden [meer weten].

De woongebouwen aan de zuidkant en de binnenplaats (vanuit het noorden). .

In 1574 kwam het verwoeste (?) kasteel in handen van Maarten van Schouwen (zoon van Elisabeth van Endegeest). Het kasteel moet onder hem weer bewoonbaar zijn gemaakt, want in 1622 woonde hij er zelf en in 1641 werd het kasteel ook nog verhuurd aan de bekende Franse filosoof René Descartes (1596-1650). Deze bleef er maar kort wonen, want in 1643 verhuisde hij al naar Egmond aan den Hoef.

De middeleeuwse burcht wordt een buitenplaats

In 1646 werd het kasteel in leen gegeven aan Elisabeth (van Foreest) van Schouwen. Zij was getrouwd met jhr. Jacob van Berchem, de hofmeester van prins Maurits. Jacob en Elisabeth lieten in 1647 het middeleeuwse kasteel afbreken en lieten op dezelfde plek het huidige landhuis optrekken. In 1651 voegden zij daar nog de twee zuidelijke torens aan toe, waardoor het gebouw weer een kasteelachtig uiterlijk kreeg. Lang hebben Elisabeth en Jacob niet van het kasteel kunnen genieten, want Elisabeth overleed al in 1652 en Jacob twee jaar later.

Latere eigenaren

Vanaf 1654 werd het kasteel bewoond door Elisabeths dochter Elisabeth van Berchem, die getrouwd was met jhr. Willem van der Rijt, een telg uit de Antwerpse adel.

In 1674 werd hun zoon Jacob van der Rijt op zijn beurt eigenaar. Maar hoewel hij wel 65 jaar in het bezit van het kasteel is geweest, hij heeft er zelf nooit gewoond.
Jacob van der Rijt woonde liever op zijn kasteel te Woestwesel en later in Den Haag. Hij bood kasteel Endegeest te huur en te koop aan, maar kon aanvankelijk noch huurder noch koper vinden, omdat met name het interieur van het kasteel toen te ouderwets werd gevonden. Jacob van der Rijt liet het een en ander verbouwen en 1704 vond hij een huurder: de generaal der cavalerie Statius Philippus graaf van Bentheim-Steinfurt (†1747). Deze bewoonde het kasteel tot 1730, waarna eigenaar Jacob van der Rijt weer geen huurder kon vinden.

Toen Jacob van der Rijt 1739 overleed, vererfde het kasteel op zijn dochter Catharina. Deze was getrouwd met Frederik graaf van Gronsveld Diepenbroick Impel, die majoor der infanterie in Staatse dienst was, en ook bevriend was met stadhouder Willem IV.

Het kasteel vanuit het zuiden. .

In tegenstelling tot Jacob van der Rijt woonden Catharina en Frederik zelf wel op het kasteel, met een heel gevolg van rentmeesters, stalmeesters, koetsiers, hoveniers enz. Het kasteel bleef in handen van de familie Van Gronsveld Diepenbroick Impel tot 1787.

Na 1787 werd het kasteel een paar keer verkocht en kwam in 1800 in handen van mr. Dirk Cornelis Gevers. Deze stamde uit een burgemeestersfamilie uit Rotterdam, waar hij zelf ook openbare functies bekleedde. Daarnaast verkeerde hij in de kringen van koning Lodewijk Napoléon. Toen koning Willem I aan de macht kwam, werd Dirk Cornelis benoemd tot commissaris-generaal van de Waterstaat en in 1827 werd hij zelfs door hem in de adelstand verheven.

Het kasteel bleef in handen van de familie Gevers tot 1895. Toen moest het kasteel uiteindelijk om financiële redenen worden verkocht. De gemeente Leiden werd de nieuwe eigenaar. Sindsdien herbergt het kasteel de kantoren van een psychiatrisch centrum.

Vandaag de dag

Het kasteel is tussen 1990 en 1993 grondig gerestaureerd.
Het is niet te bezichtigen, maar het is heel goed te zien vanuit het park eromheen.

[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Dröge, J. (1993). Kasteel Endegeest. Een geschiedenis van het huis, de tuin en de bewoners. Leidse Historische Reeks 8, Uitgeverij Matrijs, p.13-27;

Hartog, E. den & Immerseel, R.H.M. van & Coops, A. (2002). Kastelen en buitenplaatsen in en rond Leiden, Jaarboek 2001-2002, Kastelenstichting Holland en Zeeland, p.24-26;

Lit, Robert van (1983). Kastelen en Buitenplaatsen in Rijnland, De Walburg Pers, Zutphen, p.37-39;

Stöver, Jos et al (2000). Kastelen en buitenplaatsen in Zuid-Holland, Walburg Pers, Zutphen, p.120-125;

http://www.wimhoogerdijk.info/oegstgeest/oegstgeest2b.htm;

Illustraties:
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;