|
|
|
Kasteel Dussen vanuit het
noorden. |
Kasteel Dussen is een vierkant waterkasteel. Het bestaat uit drie vleugels gebouwd rond een binnenplaats, afgesloten met een poort geflankeerd door twee poorttorens. Het kasteel staat aan de oostkant van het dorp Dussen (Noord-Brabant).
De oudst bekende heer van Dussen - Jacobus de Dussen -, wordt genoemd in een oorkonde uit 1156. Daarin wordt hij vermeld als getuige van de graaf van Holland. Verder is er over hem niets bekend.
Ruim een eeuw later, in 1288, wordt ene Jan van der
Dussen genoemd. Deze vocht als ridder aan de zijde van hertog
Jan I van Brabant tegen de hertog van Gelre, tijdens de slag bij
Woeringen.
Na Jan van der Dussen noemen de geschriften nog
meer heren van Dussen die hem opvolgden, zonder dat duidelijk
wordt waar zij gewoond hebben. Want het huidige kasteel werd pas
later gebouwd.
Kasteel Dussen werd gesticht rond 1330. Het bestond toen
slechts uit een donjon en een ommuurd plein [meer
weten].
Het kasteel werd bewoond door Jan III van der
Dussen, die er tot slotvoogd was benoemd voor de hertog van
Brabant.
Al in 1387 werd de donjon uitgebouwd tot een kasteel. In dat jaar kreeg Arent II van der Dussen namelijk toestemming van de graaf van Holland om het kasteel te versterken, waarbij hij het “zo groot en zo sterk mocht maken als hij wilde”. Het kasteel kreeg toen zijn huidige vierkante grondplan en zijn twee poorttorens (deze waren toen wel kleiner dan nu).
In 1418 kwam het kasteel in handen van Arents zoon Arent III. Maar deze Arent zou niet lang op het kasteel blijven wonen: in 1421 werd het gebied getroffen door een grote ramp - de St. Elisabethsvloed - die veel verwoestingen veroorzaakte. Het kasteel ging daarbij grotendeels ten onder en werd vervolgens meer dan 30 jaar verlaten. Ondertussen kwamen de teruggekeerde bewoners van de streek de overgebleven kasteelmuren afbreken om daar hun huizen weer mee op te bouwen.
Hoewel er in opdracht van de hertog van Brabant vanaf 1422 al land werd herwonnen en dijken hersteld werden, kon het kasteel pas vanaf 1456 weer worden hersteld. Verschillende delen van het kasteel werden opnieuw opgetrokken, zoals de twee ronde poorttorens, maar de donjon werd niet herbouwd.
Het kasteel bleef in handen van het geslacht Van der Dussen tot 1540. In dat jaar overleed de laatste kasteelheer uit dit geslacht, Jan VII van der Dussen, zonder kinderen na te laten. Hierop vererfde het kasteel op Jans zuster Cornelia, die getrouwd was met Godfried van Brecht, heer van Baillevy.
Korte tijd later brak de tachtigjarige oorlog uit (1568-1648). Het kasteel werd al spoedig beschadigd, al is het niet geheel duidelijk hoe dat gebeurd is. Volgens sommigen werd het kasteel bestormd en verwoest door de Spanjaarden. Volgens anderen werd het in brand gestoken door de watergeuzen (om te voorkomen dat de Spanjaarden zich erin zouden verschansen?).
Hoe het ook
zij: net als na de eerste verwoesting werd het kasteel verlaten.
Ondertussen kwam het kasteel in handen van Cornelias dochter Anna van Brecht. In 1607 verkocht zij het kasteel en de heerlijkheid Dussen aan baron Walraven van Gent, heer van Oyen. Reeds het jaar daarna begon Walraven het kasteel te herbouwen en te verfraaien: zo voorzag hij bijvoorbeeld het binnenplein van een mooie galerij (zie foto hiernaast). Door geldgebrek moest Walraven het kasteel in 1628 alweer verkopen.
Het kasteel kwam vervolgens in handen van ene Eduard van Axel. Deze liet de huidige westelijke vleugel van het kasteel optrekken en verhoogde de twee torens.
Tussen de 17de en de 19de eeuw wisselde het kasteel door nalatenschap of huwelijk een aantal keren van eigenaar. Echter de meeste verbleven elders waardoor het kasteel zeer lange tijd niet meer bewoond werd.
Vanaf de tweede helft van de 19de eeuw werd de Belgische adellijke familie d'Ursel eigenaar. In 1901 stelde deze familie het kasteel beschikbaar aan de zusters Carmelitessen uit Frankrijk. Hierdoor werd het kasteel een klooster.
Maar vanaf 1920 stond het kasteel weer leeg. In 1924 werd het verkocht aan de familie Suringar. Het kasteel werd vanaf toen bewoond door een excentrieke vrouw die 's nachts het kasteel door een aantal dorpelingen liet bewaken en haar ezel in een van de torenkamers liet slapen!
Dit duurde tot haar dood in 1931. Daarna werd het kasteel weer te koop aangeboden. Uiteindelijk werd het kasteel door de gemeente Dussen zelf gekocht, waarna het gerestaureerd en verbouwd werd om als gemeentehuis in gebruik te worden genomen. Omdat het kasteel in 1944 zwaar onder vuur was genomen, moest het kasteel opnieuw worden gerestaureerd, waarna het in 1953 eindelijk als gemeentehuis kon worden gebruikt (tot 1997).
Kasteel Dussen is nu in bezit van NV Monumenten Fonds
Brabant.
Het kasteel is te bezichtigen.
|
Kasteel Dussen Binnen 1 Dussen |
Tekst: Mathieu Fannee
Met dank aan Ageeth van Herpen (Stichting Vrienden van Kasteel Dussen) die mij aanvullingen toestuurde over de geschiedenis van het kasteel, en die naar aanleiding van een van mijn vragen zelfs in het archief in Heusden is gedoken!
Geraadpleegde literatuur:
Becx, E. et al (1999). Kastelengids van Noord-Brabant, Stichting Matrijs, Utrecht, p.54-56;
Kalkwiek, K.A. & Schellart, A.I.J.M. (red.) (1980). Atlas van de Nederlandse kastelen, A.W.Sijthoff's Uitgeversmaatschappij b.v., Alphen a/d Rijn, p.176-177;
Kransberg, D. & Mils, H. (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.187-189;
Oirschot, A. van (1981). Middeleeuwse Kastelen van Noord-Brabant, hun bewoners en hun bewogen geschiedenis, Elmar, Rijswijk, p.291-296;
http://www.kasteel-dussen.nl;
http://www.brabantskasteel.nl/brabantse_kastelendag_2004.htm#Kasteel%20Dussen;
http://www.historischereeks.nl/content/view/68/41/lang,nl/;
http://home.planet.nl/~voort359/home3duss.html;
Illustraties:
(foto's van het kasteel)
Mathieu Fannee;
