Huis Dever vanuit het noordwesten. .

Huis Dever

Huis Dever (ook wel d'Ever genoemd) is een versterkt huis. Het is een ronde toren met één rechte zijde (de plattegrond heeft de vorm van de hoofdletter D). Het staat bij Lisse (Zuid-Holland), rechts van de weg naar Sassenheim.

Het geslacht Dever

Het geslacht waar Huis Dever zijn naam aan te danken heeft, wordt voor het eerst genoemd in 1221. In 1315 wordt ook melding gemaakt van Heer Gerard Ever of 'die Ever', die houtvester was van de Graven van Holland. Maar toen bestond Huis Dever nog niet.

De stichting van het huis

De bouwer van het huis moet Gerards zoon zijn geweest, ridder Reinier die Ever (†1417).

Huis Dever in 1580

Wanneer Reinier het huis precies bouwde is onzeker.
Het is bekend dat Reinier in 1370 het huis opdroeg aan de heer van Bloys en het van hem in leen terugkreeg [uitleg], maar dit hoeft niet te betekenen dat het huis toen al bestond. Het kan namelijk ook zo zijn dat Reinier zich al vóór de bouw van het huis onder bescherming van de machtige heer van Bloys wilde stellen en daarom het huis alvast aan hem opdroeg.

Maar wanneer bouwde Reinier het huis daadwerkelijk?
In 1371 ging Reinier op veldtocht met hertog Wenzel van Luxemburg. Zij gingen strijden tegen het land van Gulik en de hertog van Gelre. In de slag bij Baesweiler liep deze veldtocht uit op een nederlaag en Reinier werd gevangen genomen. Na een jaar gevangenschap kwam hij weer vrij, maar eiste een schadeloosstelling van hertog Wenzel. Dat kreeg hij in 1374 van Albrecht van Beieren in de vorm van een uitbetaling van 1832 goudstukken.
Het is niet ondenkbaar dat Reinier dit grote bedrag gebruikte om het huis te bouwen. Dit zou kunnen betekenen dat het huis rond 1375 werd opgetrokken.

Hoe het ook zij, in die tijd bestond Huis Dever uit de woontoren met daarvoor een voorburcht. Op de voorburcht stonden een boerderij en een stal. Het geheel was omringd door een gracht die 15 à 20 meter breed was (zie rechts op de tekening) .

De rechte zijde van de toren.

Latere bewoners

Toen Reinier in 1417 overleed (meer dan 80 jaar oud), waren al zijn kinderen al voor hem gestorven. Huis Dever kwam in handen van zijn kleinzoon: Gijsbert van Haeften.

Gijsbert van Haeften heeft echter niet lang van huis Dever kunnen genieten. Toen hij in 1445 door een dolle hond werd gebeten, werd hij uit angst voor besmetting door zijn familie vermoord.
De toren ging over naar één van de drie dochters van Gijsbert: Clara.

Uitbreidingen

Clara overleed in 1507. Huis Dever kwam door vererving in handen van de familie van Mathenesse (de eigenaren van het kasteel 'Huis te Riviere').

Rechts de 14de-eeuwse toren. Links het 17de-eeuwse classicistisch huis. Daar tussenin stond het kleine voorhuis van de familie van Mathenesse.

In 1552 kwam Nicolaas van Mathenesse op Huis Dever wonen. Het is zeer waarschijnlijk onder hem dat het huis voor het eerst werd uitgebreid: rond die tijd werd namelijk tegen de ronde zijde van de toren een (thans verdwenen) klein voorhuis opgetrokken.
Nicolaas van Mathenesse overleed in 1564. Het huis vererfde op zijn zoon Johan van Mathenesse. Deze werd een belangrijke man in de omgeving: als ambachtsheer van Lisse bemoeide hij zich intensief met alles wat daar gebeurde. Daarnaast bezat hij in Lisse ook veel land en huizen.

Johan van Mathenesse overleed kinderloos in 1624. Via een nicht van hem vererfde Huis Dever op Johan van Beyeren van Schagen, een afstammeling van Willem de Bastaard (zie Kasteel Schagen).
Johan van Beyeren van Schagen was onder andere hoogheemraad van Rijnland. Hij liet tussen 1631 en 1634 tegen het voorhuis van de familie van Mathenesse een groot classicistisch huis bouwen (thans ook verdwenen - zie prent).

Johan van Beyeren van Schagen overleed kinderloos. In 1640 kwam het huis aan zijn nicht Isabella van Camons. Haar zoon Willem, die zich 'Heer van Dever' noemde, heeft nog op het huis gewoond, maar daarna werd het huis verhuurd of stond het leeg.

Verval

Vanaf ongeveer 1770 werd Huis Dever niet meer bewoond, waardoor het in de 19de eeuw in verval raakte. De 16-17de eeuwse aanbouw stortte door slechte fundering in en de losse stenen werden gebruikt om dijken te verstevigen en wegen te verharden. Alleen de toren bleef overeind staan, al was het dak wel ingestort.

Toen het na de Tweede Wereldoorlog in Duits bezit bleek te zijn, werd het geconfisqueerd en onmiddellijk doorverkocht aan de gemeente Lisse voor het symbolisch bedrag van 1 gulden.

Tussen 1973 en 1977 is Huis Dever in zijn oude luister hersteld.

Vandaag de dag

Huis Dever is te bezichtigen. Het is schitterend gerestaureerd. Het is een levendige plek waar ook exposities en concerten worden gehouden.

[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Bergman, B.H.H. (1994). 't Huys Dever. Nieuwe reeks deel 27 uit de serie 'Nederlandse Kastelen', Nederlandse Kastelenstichting;

Kalkwiek, K.A. & Schellart, A.I.J.M. (red.) (1980). Atlas van de Nederlandse kastelen, A.W.Sijthoff's Uitgeversmaatschappij b.v., Alphen a/d Rijn, p.156-157;

Lit, Robert van (1983). Kastelen en Buitenplaatsen in Rijnland, De Walburg Pers, Zutphen, p.25-28;

Reijen, Paul E. van (1976). Middeleeuwse kastelen in Nederland, Unieboek b.v., Bussum. (3de herziene druk), p.130-131;

Stöver, Jos et al (2000). Kastelen en buitenplaatsen in Zuid-Holland, Walburg Pers, Zutphen, p.77-81;

http://www.allesweb.myserver.org/kastelenteam/dever_teylingen/dever_teylingen.htm;

Illustraties:
(foto's van de toren) Mathieu Fannee,
(prent) P.J. Lutgers, gevonden op http://www.kasteleninnederland.nl/kasteel96.php;
(tekening van het huis in 1580) maker onbekend, uit het boek van Rijken, H. (2005). De Leidse Lustwarande, Geschiedenis van de tuinkunst op kastelen en buitenplaatsen rond Leiden, 1600-1800, Primavera Pers, Leiden, p.102;