De Burcht van Kessel is een mottekasteel. Het staat in de gemeente Kessel (Limburg), op de westelijke oeverwal van de Maas.
De eerste Burcht van Kessel moet zijn gesticht in de 10de eeuw. Het kasteel diende om het scheepvaartverkeer op de Maas te controleren en om er tol te heffen.
De oudst bekende kasteelheer was graaf Ansfried (940-1010), een neef en leenman van keizer Otto I van het Heilige Roomse Rijk. Ansfried werd later opgevolgd door zijn zoon Balderik.
Het kasteel moet in die tijd een houten gebouw zijn geweest. Totdat er kort na 1050 werd begonnen met de bouw van een stenen kasteel (waarschijnlijk in opdracht van graaf Hendrik I van Kessel). Dit kasteel bestond uit een forse zaaltoren van 14 x 16 meter, die mogelijk door een wal of een gracht werd omgeven.
Ergens tussen 1100 en 1150 werd de toren afgebroken
of verwoest (?), waarna er tegen de restanten een motte werd
opgeworpen (zie foto hiernaast). Vervolgens werd op de
motte een ringmuur gebouwd, met aan de oostkant een kleine
woontoren (tegen de binnenkant van de ringmuur). De bouwheer zal
waarschijnlijk graaf Hendrik II van Kessel zijn geweest.
De eerste graven van Kessel verbleven vaak in Keulen. Echter rond 1250 raakten zij in financiële moeilijkheden en verbleven vaker in Kessel zelf. In die tijd lieten de graven binnen de ringmuur nieuwe woongebouwen optrekken. Maar in 1279 waren de schulden van graaf Hendrik V van Kessel zodanig dat hij de burcht moest verkopen.
Het kasteel kwam in handen van graaf Reinoud I van Gelre. Deze vertrouwde de Burcht toe aan ene ridder Godfried Berch, die mogelijk al kasteelheer was geweest onder de laatste graaf van Kessel. Godfrieds familie ging zich vervolgens “Van Kessel” noemen.
De kasteleins lieten vervolgens het kasteel uitbreiden. Eerst lieten zij rond 1320 aan de noordoostkant van de ringmuur een zware donjon optrekken (nu een ruïne). Daarna lieten zij rond 1400 aan de Maaskant een ingangstoren tegen de ringmuur bouwen (zie deze foto en de foto hieronder).
De familie Van Kessel hield het kasteel in leen tot
1541. In dat jaar overleed Willem II van Kessel zonder kinderen
na te laten. Hierop kwam het kasteel in handen van Willems neef
Caspar van Merwijck.
In de tachtigjarige oorlog (1568-1648) werd het kasteel meerdere malen belegerd en beschadigd. Omdat Kessel in handen was van de Spanjaarden, werd het kasteel in 1579 door Staatse troepen in brand gestoken. Het kasteel werd vervolgens herbouwd, maar in 1636 werd het door Staatse troepen weer belegerd en ingenomen... om een jaar later weer terug te worden veroverd door de Spanjaarden.
Door herstel en uitbreidingen groeide het kasteel in de
17de eeuw uit tot een aantal woonvleugels, gebouwd binnen de
ringmuur rondom een binnenplaats.
Het kasteel bleef in bezit
van de familie Van Merwijck tot het einde van de 18de eeuw.
Omdat de kasteelheer Willem Antoon Matthijs van Merwijck in 1798
kinderloos overleed, kwam het kasteel vervolgens in handen van
zijn neefje Karel van Keverberg.
De familie Van Keverberg bleef eigenaar van het
kasteel tot het begin van de 20ste eeuw.
De laatste heer van
Kessel -baron Frederik van Keverberg- raakte aan de drank en
kreeg grote schulden, waardoor hij het kasteel aan zijn broer
moest overdragen. Toen deze in 1903 overleed, liet hij het
kasteel na aan de zusters van de Congregatie van de Goddelijke
Voorzienigheid. De zusters, die het kasteel al sinds 1880
pachtten, stichtten er een pensionaat en later een
huishoudschool.
De zusters bleven op het kasteel wonen tot het einde van de Tweede Wereldoorlog. Uiteindelijk werd het kasteel vanwege zijn strategische betekenis door Duitse troepen verwoest. Duitse soldaten brachten er in november 1944 springladingen tot ontploffing, waarna er ook nog brand uitbrak.
Voor de zusters was herbouw niet te betalen. Om het kasteel voor sloop te behoeden, kocht de gemeente Kessel het in 1954 en liet het vervolgens in middeleeuwse sfeer consolideren.
In 2014-2015 is het kasteel in moderne stijl hersteld, maar met behoud van de oorspronkelijke vorm. Er is horeca aanwezig.
Foto hierboven:
de Maas gezien vanaf de voet van de motte.
|
De Burcht van Kessel Dorpstraat 5 Kessel |
Tekst: Mathieu Fannee
Geraadpleegde literatuur:
Hupperetz, W. & B. Olde Meierink & R. Rommes (red.) (2005). Kastelen in Limburg. Burchten en landhuizen (1000-1800). Stichting Limburgse Kastelen, Uitgeverij Matrijs, Utrecht, p.175-178;
Janssen, H.L., J.M.M. Kylstra-Wielinga & B. Olde Meiering (red.) (1996). 1000 jaar kastelen in Nederland, Functie en vorm door de eeuwen heen, Uitgeverij Matrijs, Utrecht, p.33, 34, 42;
Kalkwiek, K.A. & A.I.J.M. Schellart (red.) (1980). Atlas van de Nederlandse kastelen, A.W.Sijthoff's Uitgeversmaatschappij b.v., Alphen a/d Rijn, p.200-201;
Kransberg, D. & H. Mils (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.231-232;
Kuipers-Verbuijs, M.J. et al (1997). Ruïnes in Nederland, Waanders Uitgevers, Zwolle, p.189-191;
http://nl.wikipedia.org/wiki/Kasteel_Keverberg;
http://www.absolutefacts.nl/kastelen/data/kessel.htm;
Illustraties:
(foto's van het kasteel)
Mathieu Fannee;
